Is hormoonzalf slecht voor je huid?

Als je ooit te maken hebt gehad met eczeem, is de kans groot dat hormoonzalf meteen in je opkomt. Dit is immers het eerste wat een arts vaak voorschrijft. Maar er hangen allerlei horrorverhalen om hormoonzalven heen: het zou je huid dunner maken, je groei kunnen remmen en zelfs je gezondheid schaden. Toen mijn zoontje Armaan op slechts twee weken oud al heftige eczeem kreeg, raakte ik compleet verdwaald in de wirwar van feiten en fabels over hormoonzalf. Maar is die angst wel terecht?

In deze blog wil ik graag bespreken of hormoonzalf je vriend of vijand is in de strijd tegen eczeem.

Waarom hormoonzalf gebruiken?
Eczeem kan extreem intens zijn, met hevige jeuk, pijn en een rode, vurige huid. Op zo'n moment zijn basiszalven vaak niet voldoende, en dan komt hormoonzalf, ook wel corticosteroïdenzalf genoemd, om de hoek kijken. Deze zalf werkt ontstekingsremmend en vermindert de symptomen zoals jeuk en roodheid. Hormoonzalf is een medisch product en wordt uitsluitend op recept van een arts of dermatoloog verstrekt. Het gebruik ervan wordt altijd gecombineerd met vette crèmes om de huid te ondersteunen.

Bij Armaan zagen we al snel verbetering toen de hormoonzalf werd toegepast tijdens zijn opvlammingen. De jeuk en roodheid werden minder, en eindelijk kon hij beter slapen. Toch voelde ik als ouder een interne strijd. De zalf werkte in eerste instantie snel, maar daarna leek het effect langzamer te worden, en soms werkte het helemaal niet. Dit leidde tot de verleiding om meer te smeren dan voorgeschreven, in de hoop de opvlammingen sneller onder controle te krijgen. Uiteindelijk werden er steeds sterkere crèmes voorgeschreven om zijn eczeem te beheersen, en daardoor groeide mijn angst voor de mogelijke bijwerkingen. Had ik te veel gesmeerd? Was de angst voor hormoonzalf terecht?

Hoe werkt hormoonzalf?
Eczeem is een genetisch bepaalde huidaandoening die door verschillende triggers kan opvlammen, zoals stress, verkoudheid of weersveranderingen. Hormoonzalf geneest eczeem niet, maar het onderdrukt wel effectief de ontstekingen en symptomen.

Bij Armaan zagen we dat zijn eczeem vaak erger werd tijdens stressvolle momenten of bij ziekte. Hormoonzalf bood tijdelijke verlichting en gaf ons even ademruimte.

Vier klassen van hormoonzalf
Wist je dat hormoonzalven in vier sterkteklassen zijn ingedeeld, van mild tot zeer sterk? De juiste klasse wordt gekozen op basis van de ernst van het eczeem en de plek op het lichaam. Op dunne huid, zoals in het gezicht, wordt meestal een lichtere variant voorgeschreven.

Wij kregen verschillende soorten zalven voor verschillende lichaamsdelen, en het was soms lastig om het schema nauwkeurig te volgen. Zodra we een ritme hadden gevonden, kregen we bij het volgende consult vaak een nieuwe dosering of een andere variant voorgeschreven.

Hoe gebruik je hormoonzalf op de juiste manier?
Smeerschema’s en vingertophoeveelheden; mindfuck.

Meestal krijg je een smeerschema van de arts mee, bijvoorbeeld om eerst elke dag een week lang te smeren en daarna dit geleidelijk af te bouwen. Het doel? Voorkomen dat je huid dunner wordt of andere bijwerkingen krijgt. Maar ik geef eerlijk toe, het smeerschema was voor mij niet altijd makkelijk te volgen. Zeker niet wanneer ik mijn kind jeukend en huilend zag en het liefste direct iets wilde doen.

Ik kan je vertellen, het meer of vaker smeren van huidverzorgingszalven zorgde er in ieder geval niet voor dat zijn huid sneller genas. Maar wanneer je in wanhoop op zoek bent naar huidverlichting, is het van nature niet vreemd dat je onbewust steeds vaker en meer gaat smeren. Het is een mindset die van focus en ‘instructies volgen’ langzaam draait naar wanhoop en angst. Angst om weer in een opvlamming te komen. En wanneer die angst het van je focus overneemt, kan je al snel gaan afwijken van voorgeschreven adviezen.  

Zo krijg je bijvoorbeeld de instructie van de vingertopeenheid mee als je moet starten met hormoonzalf. 1 vingertop crème staat gelijk aan de hoeveelheid die je mag smeren op een hand inclusief vingers. Maar wat als het eczeem alleen op een klein plekje tussen je vinger zit? Smeer je dan de hoeveelheid van de vingertop op dat kleine plekje of ga je toch minder moeten gebruiken? En als het eczeem op meerdere plekken zit en door elkaar verspreid, wat doe je dan? Onnodige lastige vragen, maakte het smeren van een zalf voor mij een lastige opgave.

Ik zat vaak te puzzelen met berekeningen over hoeveel hormoonzalf ik mocht gebruiken. En tja, dan komt dat stemmetje toch in je hoofd: "Ach, misschien toch maar wat meer smeren op gevoel.” Oneindige, wellicht onnodige moeilijke vragen kan je ook niet steeds aan een arts stellen, dacht ik. Maar dat had ik wel moeten doen. Want wanneer een variant hormoonzalf niet werkt, kan een arts een andere zwaardere variant adviseren in plaats van het onjuist gebruiken van een lichtere klasse. Dit kan bijwerkingen voorkomen. Want het verkeerd gebruiken van hormoonzalven, kan juist zorgen voor bijwerkingen.

Bijwerkingen van hormoonzalf
De meest gehoorde bijwerking van hormoonzalf is dat je huid dunner kan worden. Dit gebeurt echter alleen bij onjuist gebruik, zoals te vaak smeren of smeren op gezonde huid. Wanneer het eczeem steeds op dezelfde plek terugkomt, wordt het soms moeilijk om niet te vaak op dezelfde plekken te smeren.

Armaan kreeg op den duur een zeer gevoelige huid en last van steenpuisten door het veelvuldig gebruik van hormoonzalf. De meest milde vette crèmes kon zijn open huid niet meer verdragen. Dit duurde lang voordat het herstelde. Bij oudere kinderen en volwassenen kan het herstel nog langer duren.

Wat is een hormoonzalfverslaving?
Wanneer je ziet dat het smeren van hormoonzalf geen gewenst effect geeft en zelfs meer irritatie veroorzaakt, is het raadzaam om naar een dermatoloog terug te gaan.

Bij Armaan hielp het smeren van hormoonzalven op een gegeven moment niet meer. Zijn huid kwam onder steenpuisten te zitten en zijn huid werd heel erg gevoelig. Zelfs de vette zalven brandde op zijn huid. Op social media las ik veel over dat mensen die hormoonzalven gebruiken het zogehete topical steroid withdrawal syndroom kregen, een hormoonzalfverslaving. En ik begon daardoor ook de twijfelen en mijzelf schuldig te voelen of ik wellicht bij Armaan niet teveel hormoonzalf had gesmeerd waardoor zijn huid zo kwetsbaar was geworden. Zijn opvlammingen kwamen steeds sneller en heftiger terug.

TSW is een tot op heden niet goed gedefinieerd fenomeen heeft dermatoloog Dirk Jan Hijnen van het Erasmus MC Rotterdam wel eens uitgelegd in een blog. Dirk Jan legt uit: “Het gaat hierbij vooral om mensen constitutioneel eczeem die al gedurende langere tijd topicale corticosteroïden, in de volksmond ook wel hormoonzalven genoemd, gebruiken. Zij denken verslaafd te zijn geraakt aan deze middelen omdat zij steeds zwaardere klassen zalven moeten smeren om hun huidklachten onder controle te houden. Als zij deze middelen onjuist gebruiken of acuut stoppen met smeren, kunnen ernstige cutane reboundsymptomen ontstaan. En deze symptomen kunnen eigenlijk alleen behandeld worden door het weer toepassen van topicale corticosteroïden. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel en ervaren patiënten een bevestiging van de ‘verslaving’: de huid kan niet meer zonder hormoonzalven.”

Bij Armaan smeerde ik op een gegeven moment niet meer volgens ‘het boekje’ en stopte ik ook wanneer zijn huid even rustig was. Ik wilde gewoon van die hormoonzalven af doordat ik in de war was geraakt door feiten en fabels, angsten en observaties. Maar al snel kwamen eczeemopvlammingen terug en in heftigere vormen. Met behulp van dermatologen, een goede plan van aanpak ( smeerschema’s ) en een duidelijke uitleg over hoeveelheden, kwam Armaan z’n huid weer in een redelijke rusttoestand na een traject van jaren. Armaan was inmiddels al 4 jaar en zijn huid zat vol littekens en vlekken van het krabben. Ook had hij op veel plekken een verdikte olifantenhuid kregen. Kinderen begonnen hem hiermee te bevragen en dat brak mij als moeder. Ik wilde niet dat Armaan dit hele gestruggle met opvlammingen heel zijn leven zo vaak moest meemaken. En daarom heb ik ervoor gekozen om met Rivaana Skincare producten te ontwikkelen die de eczeemhuid op een natuurlijke manier goed in controle kan houden en eczeemopvlammingen op deze manier zoveel mogelijk kan beperken.

De gouden regel: zorg voor een goede basisverzorging en gezonde levensstijl
Naast het gebruik van hormoonzalf is een goede basisverzorging van de huid essentieel, dag in dag uit. Door je huid gezond te houden en triggers te vermijden, kun je eczeemopvlammingen verminderen. Bij Rivaana Skincare geloven we in de kracht van preventieve huidverzorging en streven we ernaar om de eczeemhuid zo goed mogelijk te ondersteunen.

En Armaan? De wekelijkse bezoeken aan de dermatoloog zijn nu gelukkig zeldzaam. Dankzij een goede dagelijkse huidverzorging en een aangepaste, gezonde leefstijl leren we Armaan zijn eczeem onder controle te houden. En als zijn immuunsysteem toch tijdelijk de overhand krijgt, dan vlamt zijn eczeem nog steeds soms op. Maar inmiddels weten we deze goed in controle te houden. En bij twijfel aarzelen we ook niet om een arts te raadplegen voor medische ondersteuning wanneer het écht nodig is. Wat mij geruststelt is dat ik nu niet meer constant op zoek ben naar een second opinion, maar zelf de controle probeer te houden aan de ‘voorkant’ preventief voordat een opvlamming daar ruimte voor krijgt. De energie die ik haal uit de basiszorg helpt me om eczeemtriggers bij mijn zoontje effectief aan te pakken.

Jouw ervaring?
Heb jij eczeem of ken je iemand met eczeem? Deel je ervaringen hieronder. Samen kunnen we de balans vinden tussen het verlichten van eczeem en het minimaliseren van bijwerkingen. Ik geloof dat door ervaringen te delen, we elkaar kunnen versterken.

Wil je meer weten over hoe je eczeem kunt beheersen? Blijf onze blogs volgen voor diepere inzichten en praktische tips.

- Anisha Biharie, Founder Rivaana Skincare